Dit is het einde voor TATYANA BELOY!

Mensen die zoals wielerploegleider Merijn Zeeman bij Visma-Lease a Bike stoppen op een hoogtepunt, vinden we bewonderenswaardig. Vanwaar onze fascinatie, vraagt Cathérine De Kock zich af. En ook: hoe doe je dat toch, je volgende dieptepunt voor zijn?
Wat hebben wielerploegleider Merijn Zeeman, de Nederlandse koningin Beatrix en galeriehouder Frank Demaegd met elkaar gemeen? Allemaal zijn ze gestopt op een hoogtepunt.
Beatrix gaf haar kroon door aan haar zoon Willem-Alexander op een moment dat haar populariteit piekte.
Frank Demaegd sloot vorig jaar de deuren van Zeno X. De Antwerpse galerie was een wereldspeler die topnamen als Marlene Dumas en Luc Tuymans vertegenwoordigde. Toegegeven, Demaegd was al 69 en kampte met gezondheidsproblemen, maar toch: zijn afscheid was onverwacht en spijtig.
En Merijn Zeeman, sportdirecteur van Visma-Lease a Bike, kondigde deze week aan dat hij aan de slag gaat als algemeen directeur van de Nederlandse voetbalclub AZ. Zeeman schreef vorig jaar nochtans wielergeschiedenis door met zijn ploeg als eerste drie grote rondes te winnen, met drie verschillende renners bovendien.
Cashen
Niemand wil een liefdesrelatie of vriendschap afbreken op een moment dat het allemaal fantastisch loopt. “Het gaat nu zo goed, laten we er een einde aan maken”? Dat zouden we zonde vinden. Waanzin zelfs. Maar als het over carrières gaat, is er applaus voor wie stopt op een hoogtepunt.
Wie duidelijke, meetbare doelen heeft, kan makkelijker claimen dat hij op een hoogtepunt stopt: de ceo die de winst verdubbelt voor het bedrijf of de sporter die voor de derde keer de wereldtitel behaalt. Voor de meeste mensen zijn de pieken in hun carrière minder objectief vast te stellen.
De vraag is ook wat je als professioneel hoogtepunt ervaart: zit de voldoening in cijfers en prestaties of ook in het pure plezier dat je haalt door te doen wat je goed kan? Zelfs voor wie zijn pieken op de schouw kan tellen, is het koffiedik kijken wanneer het tijd is om een stap terug te zetten. “Het is weinig mensen gegeven om te stoppen op een hoogtepunt omdat je meestal pas achteraf de top ziet. Je moet al heel voorzienend zijn om net dan te stoppen”, zegt Mich Verschaeve, die als sport- en motivatiepsycholoog zowel muzikanten als sporters begeleidt.
Het is ook zo verleidelijk om door te gaan als je aan het winnen bent. Wie op het toppunt van zijn kunnen is, kan misschien nog een tandje bijsteken en nog een bekroning binnenhalen. En dan is er nog de beloning op je bankrekening. Waarom zou je stoppen als je inspanningen nu ook financieel beginnen te renderen? “Geld speelt zeker een rol. Maar als cashen je enige motivatie is, blijft dat niet duren”, zegt Verschaeve.
Veel atleten nemen zich nochtans voor om op een piek te stoppen, maar als het moment daar is, doen ze toch verder, stelt Verschaeve vast. “Het is een cliché, maar de meeste sporters doen een jaar te lang door. Ze komen op een plateau terecht en beseffen dan pas dat het beste achter hen ligt. Als je voelt dat het op is, moet je schakelen.”
Mentaal kan het moeilijk lossen zijn. “Zeker bij atleten, waar hun sport zo’n belangrijk deel uitmaakt van wie ze zijn”, merkt Verschaeve. “Als ze naar de bakker gaan of een wedstrijd, ze worden altijd over die laatste wedstrijd aangesproken. Je prestaties definiëren je, je wordt publiek geleefd. Afscheid nemen van dat stuk van je identiteit dat zo alomvattend was, is lastig.”
Faux climax
Zeggen dat je stopt op een hoogtepunt, is soms een excuus om vervelende vragen uit de weg te gaan, even makkelijk te ontmaskeren als het zinnetje “we gaan als vrienden uit elkaar”. Want kunnen de bandleden van Amerikaanse rockband Kiss echt claimen dat ze stoppen op een hoogtepunt toen ze in december met pensioen gingen? Ze stopten uit “zelfrespect” en “liefde voor de fans”, zei zanger en bassist Gene Simmons (74). “Het laatste wat je wil zijn, is een wereldkampioen boksen die te lang in de ring blijft, zei Simmons op de Amerikaanse radiozender KLOS.
Op tijd uit de ring stappen is in ieder geval ook wat Quentin Tarantino (61) van plan is. De regisseur van Kill Bill en Pulp fiction kondigde vijf jaar geleden aan dat hij nog één film zou maken (die er mede door de acteurs- en scenaristenstakingen in Hollywood nog altijd niet is). Hij wil zijn eigen slechte films voor zijn. “De meeste regisseurs hebben verschrikkelijke laatste films. Gewoonlijk zijn hun slechtste films hun laatste films”, zei hij in een interview in de podcast Pure Cinema. Tarantino gaf toe dat hij met zijn beslissing veel te maken heeft met zelfmythologisering.
Wie stopt op een hoogtepunt, voegt wat extra glitter toe aan zijn of haar erfenis. Je laat je fans achter met de nooit vervulde belofte van beter, meer, hoger en laat hen voor altijd op hun honger zitten. Stoppen voedt de mythe die hangt rond die geniale uitblinker, net als vroeg sterven trouwens. De slechte platen die Kurt Cobain had kunnen maken, zullen we nooit horen. Die slechte platen van Kiss hoorden we wel – tiens, misschien toch te laat gestopt.
En toch. Is het ook niet kleingeestig om te denken dat je maar zo goed bent als je laatste boek, film, wedstrijd?
Afbouwscenario
In ieder geval, of het nu om een echte piek of een faux climax gaat: het beste afscheid kies je zelf. “Als je moet stoppen, vanwege blessures of gezondheidsproblemen bijvoorbeeld, dan zal je een langere verwerkingstijd nodig hebben om je afscheid te plaatsen”, zegt Verschaeve. “Als het afscheid je eigen keuze is en je je eigen plan kunt uitstippelen, zal het beter lukken om die periode uit je leven af te sluiten.”
Eigenlijk moet je niet zozeer stoppen op een hoogtepunt, maar een afbouwscenario uitdenken, weet Verschaeve. “Als je overweegt om te stoppen, moet je op z’n minst al een idee hebben van wat je daarna wil doen. Met een plan B kun je het zwarte gat opvangen. De piek van je fysieke capaciteiten ligt op dat moment misschien achter je, maar je hebt veel ervaring die je kunt delen.”
Een goed voorbeeld van een slimme stopper vindt Verschaeve verdediger Toby Alderweireld. “Hij is bij de Rode Duivels op tijd gestopt en is teruggekeerd naar Antwerp. Hij bouwt zijn carrière als profvoetballer bewust af.”
Zo’n afbouwscenario had ook Kiss achter de hand. De band verkocht deze week zijn catalogus, merknaam en muziekrechten aan het Zweedse entertainmentbedrijf Pophouse Entertainment Group. Het merk Kiss stopt dus niet: er komen nog shows met avatars op een moment dat de bandleden in hun zwembad rustig van hun pensioen kunnen genieten. Voor atleten is zo’n avatar helaas geen optie.
Geen opluchting
Er zit hoe dan ook een keerzijde aan de medaille van die ene medaille waar je niet meer voor gaat: spijt. Dat je te vroeg gestopt bent, dat er misschien nog meer in zat, dat het beste misschien nog moest komen. Dat vage gevoel van vertwijfeling overviel ook comedian Michael Van Peel, toen hij na tien jaar stopte met zijn eindejaarsconferences. Zijn shows verkochten nochtans vlot uit, de recensies waren enthousiast, Van Peel had er makkelijk nog eens tien jaar mee kunnen doorgaan. “Spijt is misschien niet het juiste woord, maar knagen doet het natuurlijk wel”, zei hij in 2021 in een interview met deze krant waarin hij terugblikte op zijn beslissing. “Dat is de prijs die je betaalt als je wilt stoppen op een hoogtepunt, net wanneer het goed gaat. Als stoppen een opluchting was geweest, zou dat betekenen dat ik te lang was doorgegaan.”
Is dat dan de sleutel om te weten dat het tijd is om ermee te kappen? Dat het een beetje pijn moet doen? Dat weet je pas als het te laat is, of juister, net op tijd.

Categorieën: Amusement